Veranderinitiatieven

Naam	Omschrijving
Beleid organisatie-identificaties	Er zijn verschillende manieren om organisaties te identificeren, zoals het gebruik van KvK-nummer, OIN, CBS-code, de codes in het Register van Overheidsorganisaties en TOOI. Het is onduidelijk welke identificaties in welke situaties moeten worden gebruikt. Doordat er in de praktijk verschillende keuzes worden gemaakt is het integreren van gegevens over organisaties ook lastig. Er is beleid nodig dat meer duidelijkheid geeft om tot meer consistentie te komen. Daarbij moeten ook de consequenties voor organisaties en systemen worden meegenomen.
Digikoppeling ebMS migreren naar ebMS3/AS4	De ebMS3/AS4 standaard is de opvolger van de ebMS2 standaard. De ebMS2 standaard is technisch verouderd, en in de markt is er meer kennis en ondersteuning beschikbaar voor ebMS3/AS4. Migratie naar de ebMS3/AS4 standaard is daarom aanbevolen. Daarnaast is het ook onderdeel van de Europese e-Delivery standaard. Er moet een implementatie- en migratieplan worden opgesteld.
Digikoppeling scope en inzetgebied verbreden	Er is herbezinning nodig op de scope en het inzetgebied van Digikoppeling. Er zijn andere standaarden voor gegevensuitwisseling zoals GraphQL en SPARQL die veel gebruikt worden. Er moet worden bepaald of Digikoppeling dit soort standaarden expliciet kan ondersteunen. Daarnaast is het verbreden van het inzetgebied van Digikoppeling naar gegevensuitwisseling met bedrijven wenselijk en mogelijk zelfs naar open data, omdat dat bijdraagt aan maximale standaardisatie. Er is daarbij wel expliciet aandacht nodig voor drempels die het verplicht gebruik van certificaten mogelijk opwerpen. Verder is de vraag of de naam van de standaard de lading nog voldoende dekt.
Implementatie van eventoriëntatie	Er is aandacht nodig voor eventoriëntatie en het belang ervan en kennis hierover moet worden verspreid. Het is gewenst dat aanbieders notificaties gaan verstrekken over plaatsgevonden gebeurtenissen die relevant zijn voor andere (overheids)organisaties. Daarnaast is het gewenst dat organisaties hun processen en applicaties aanpassen zodat zij effectief gebruik kunnen maken van notificaties. Er is ook een behoefte aan catalogi waarin gebeurtenissen kunnen worden beschreven. Mogelijk kan developer.overheid.nl hiervoor gebruikt worden.
Kwaliteitsmanagement metagegevens	Goede metagegevens zijn randvoorwaardelijk voor gegevensuitwisseling. Het is daarom essentieel dat kwaliteitsmanagement van metagegevens expliciete aandacht krijgt, zowel landelijk als binnen individuele overheidsorganisaties. Voor landelijke catalogi dient onderzocht te worden hoe hier invulling aan wordt gegeven en of het bijvoorbeeld waardevol is om kwaliteitsdashboards in te richten, vergelijkbaar met hoe dat in het verleden ook voor het Nationaal Geo Register is gedaan. Individuele overheidsorganisaties zouden minimaal een analyse moeten doen van compleetheid van hun metagegevens. Het is belangrijk dat alle gegevens die landelijk gedeeld kunnen worden vindbaar zijn in landelijke catalogi.
Metagegevens standaard voor gegevenskwaliteit	Het is wenselijk om een standaard te bepalen waarmee op een consistentie manier over gegevenskwaliteit in metagegevens kan worden gecommuniceerd. Hierdoor kunnen afnemers eenvoudiger begrijpen in hoeverre gegevens passen bij hun eigen gebruik. Het NORA raamwerk gegevenskwaliteit zou hiertoe moeten worden vertaald naar de DQV standaard.
Onderzoek automatisering controle gebruiksvoorwaarden	Er bestaan mogelijkheden om gebruiksvoorwaarden om te zetten in autorisatieregels die geautomatiseerd gecontroleerd kunnen worden. Hiermee is verdergaande automatisering van uitwisseling tussen aanbieders en afnemers mogelijk. Er is onderzoek nodig om te bepalen in hoeverre dit een bredere behoefte is bij overheidsorganisaties, hoe ver dit soort controles zouden moeten gaan en hoe dit technisch kan worden ingericht. Zo is het bijvoorbeeld mogelijk om ook aan de kant van de afnemer en gebruiker dergelijke controles uit te voeren. Verder zijn er verschillende standaarden die kunnen worden gebruikt zoals de XACML standaard, de ODRL standaard, de Rego taal van de Open Policy Agent (OPA), MYDATA of de Usage Contract Language van de International Data Spaces Association.
Onderzoek eDelivery bouwstenen als onderdeel van de GDI	Als onderdeel van de Europese e-Delivery standaard zijn een aantal (software)bouwstenen beschikbaar. Het zou waardevol kunnen zijn om deze formeel onderdeel te laten zijn van de GDI en breed beschikbaar te stellen aan overheidsorganisaties. Daarbij hoort ook beleid over hoe deze bouwstenen generieker ingezet kunnen worden. Het vraagt nader onderzoek om te bepalen of dit meerwaarde heeft.
Onderzoek positionering Dataspace Protocol	Het door IDSA beschreven Dataspace Protocol is een belangrijke basis onder de referentie-architectuur van IDS en naar verwachting tot gegevensruimtes in algemene zin. Er is duidelijkheid nodig over hoe het zich verhoudt tot standaarden die worden gebruikt bij de Nederlandse overheidsorganisaties. Zo zijn er overeenkomsten met de FSC en Digikoppeling standaarden alsook met het Nederlands profiel op DCAT. Daarnaast is er overlap met standaarden in het domein toegang.
OpenAPI specificatie als Linked Data vocabulaire	Het is wenselijk om een Linked Data vocabulaire te ontwikkelen voor de OpenAPI specificatie. Dit maakt het mogelijk om metagegevens over API's (API specificaties) te integreren met andere vormen van metagegevens, zoals gegevensmodellen. Specifieke aandacht is gewenst voor het op gestandaardiseerde wijze kunnen verbinden van data-elementen in API specificaties (en daarmee in JSON schema's) aan objecttypes en attributen in gegevensmodellen. Dit creëert een verticale data lineage waardoor gebruikers van API's beter inzicht krijgen in de precieze betekenis van gegevens in API's.
Organiseren van integraal inzicht en informatieproductie	In een federatief datastelsel blijven gegevens in domeinen, maar is er wel behoefte aan integrale inzichten en informatieproducten. Technisch is dat te realiseren, maar de vraag is vooral hoe dit binnen de overheid structureel te organiseren. Welke (soort) overheidsorganisaties hebben hierin welke verantwoordelijkheden? Er is nader onderzoek nodig, dat zou moeten resulteren in voorstellen voor afspraken en lieftst een concrete governancestructuur.
Standaard vocabulaire voor voorwaarden en afspraken	Aanbieders en afnemers zouden gegevens moeten uitwisselen op basis van expliciet vastgelegde voorwaarden en afspraken. Er is nu geen algemene overheidsbrede standaard die beschrijft hoe deze voorwaarden en afspraken kunnen worden vastgelegd. Het standaardiseren hiervan heeft veel meerwaarde. Het zorgt ervoor dat er meer duidelijkheid ontstaat tussen partijen over de voorwaarden en afspraken die gelden. Het maakt het ook mogelijk om dit soort informatie eenvoudiger publiek inzichtelijk te maken en om uitwisseling verder te automatiseren.
Standaard voor beperkingsregels	Er is nu geen eenvoudige technologie-onafhankelijke standaard voor het uitdrukken van beperkingsregels, waardoor moet worden gekozen tussen natuurlijke taal, een zelfbedachte taal, een leverancierspecifieke taal of modelleertaalspecifieke talen zoals OCL of SHACL. Hierdoor is het niet goed mogelijk om deze op een standaard en begrijpelijke manier te beschrijven in een informatie- of gegevensmodel of om kwaliteitsregels mee uit te drukken. Er zou onderzoek moeten plaatsvinden of er in de markt wel talen of standaarden beschikbaar zijn die kunnen worden omarmd, of dat een nieuwe taal moet worden ontwikkeld.
Standaardiseren FSC	De Federated Service Connectivity (FSC) standaard biedt standaard mogelijkheden voor veelvoorkomende uitdagingen bij het veilig en betrouwbaar delen van gegevens tussen organisaties. Het is daarmee een belangrijke basis voor gegevensuitwisseling. Het zou als voorstel moeten worden ingediend bij Forum Standaardisatie zodat deze overheidsbreed aanbevolen of verplicht wordt.
Standaardiseren NL GOV profile for CloudEvents en AsyncAPI	De standaarden "NL GOV profile for CloudEvents" en AsyncAPI zijn een belangrijke basis voor gebeurtenisgedreven gegevensuitwisseling, maar hebben op dit moment geen formele status binnen de overheid. Het sturen op het gebruik hiervan is wenselijk om te komen tot meer standaardisatie. De standaarden zouden aangeboden moeten worden aan Forum Standaardisatie zodat deze overheidsbreed aanbevolen of verplicht worden.
Stelsel van standaarden voor metagegevens	Er zou expliciete aandacht en sturing moeten zijn op landelijk niveau op het borgen dat landelijk vastgestelde standaarden voor metagegevens consistent zijn en goed met elkaar te integreren. Het ministerie van BZK heeft aangegeven eigenaar te willen zijn. Er moet een beheerder worden aangewezen en die dit stelsel inricht en beheert.